‘Hoe breng je het verhaal goed over, los van alle meningen en emoties?’

"Als beginnend zzp'er is het heel fijn om met ervaringsdeskundigen het gesprek over aan te gaan."

Bijna wekelijks is het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) wel in het nieuws. Iedereen vindt wel iets van het COA en de meningen over asielopvang verschillen sterk. Hoe hou je als woordvoerder dan je hoofd koel en weet je de juiste informatie, op het juiste moment, op de juiste plek te krijgen? Deze uitdaging ging Lennart Wegewijs aan als interim woordvoerder bij het COA, via Babbage Company. Na verschillende vaste functies in zowel het bedrijfsleven als de publieke sector, is dit zijn eerste opdracht als interim professional. 

‘Voor een woordvoerder zijn het bedrijfsleven en de publieke sector echt twee verschillende takken van sport,’ vertelt Lennart. ‘Mijn ervaring is dat organisaties in de publieke sector nog meer onder een vergrootglas liggen. De aandacht ook meer continu van aard. Iedereen vindt iets van wat je doet en iedereen mág er ook wat van vinden. Het is immers van en voor ons allemaal.’ 

‘In het bedrijfsleven liggen de belangen anders en heb ik gemerkt dat de afdeling marketing bijvoorbeeld een belangrijkere rol speelt dan woordvoering,’ vervolgt Lennart. ‘Dat is een heel ander spel. Dat gaat over draagvlak, maatschappelijk onbehagen en lokale en landelijke politieke belangen. En ik merkte dat toch vrij snel weer terug verlangde naar die omgeving. En het COA is bij uitstrek een organisatie met een communicatieve uitdaging op dat vlak. Ik verwacht op geen enkele manier dat ik hét antwoord op de communicatieve uitdaging van het COA heb, maar ik hoop daar wel met mijn ervaring een bijdrage te kunnen leveren.’

Seth Grayson 2.0

Voordat we verder ingaan op zijn rol bij het COA, gaan we eerst terug in de tijd. Want woordvoerder worden: hoe doe je dat? ‘Goede vraag,’ zegt Lennart. ‘Er is geen vaste route om in dit vak aan de slag te gaan. Ik heb zelf politicologie gestudeerd in Leiden. Afstuderen was toen wel anders dan nu: er was een stuk minder werk.’

‘Het idee van woordvoering sprak mij al langer aan,’ gaat Lennart verder. ‘Voor wie de serie House of Cards heeft gekeken: Seth Grayson was mijn favoriete personage uit de serie. Als woordvoerder van de president van de Verenigde Staten speelde hij een belangrijke rol in de beeldvorming van de president. En natuurlijk is dat een geromantiseerd beeld, maar het werk leek me wel heel interessant. Na mijn master deed ik daarom nog de studie journalistiek. Met die combinatie ben ik begonnen bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het kantoor was toentertijd opgedeeld in drie ‘vlekken’: social media, communicatie-advies en woordvoering. Ik begon op de social media-afdeling, maar vond de woordvoerdersgroep direct heel interessant. Na een tijdje kwam daar een plek vrij en kreeg ik mijn eerste baan als woordvoerder van de staatssecretaris met als portefeuille asiel en migratie.’

Gelukkig met de korte klap

Lennart hoe de overstap van vaste dienst naar interim al even in de lucht hing: ‘bij mijn cv kreeg ik regelmatig de vraag van: “daar zat je maar een halfjaar, vervolgens 1,5 jaar en ergens anders ben je na 2,5 jaar weer weggegaan, hoe zit dat nou?" Voor mijzelf voelde dat juist heel natuurlijk - regelmatig veranderen van omgeving, een nieuw onderwerp snel eigen maken en op korte termijn resultaten boeken. Dat past gewoon bij mij. Ik denk ook niet dat je mij meerjarige communicatieprojecten moet geven. Daar maak je mij niet gelukkig mee. Ik ben meer van de korte klap. Dat is natuurlijk het mooie van tijdelijke opdrachten: je kunt op veel plekken binnenkijken. Het COA was vanuit mijn werk bij Justitie en Veiligheid een oude bekende. Dat maakt deze eerste interim opdracht in die zin heel vertrouwd.’

Van communicatieadviseur naar woordvoerder

‘Ik begon bij het COA als interim Communicatieadviseur in een van de regio’s. Gezien mijn achtergrond was de overstap naar de rol van landelijke woordvoerder logisch. Na ruim twee weken  kwam één van deze twee plekken per toeval vrij. Dat was dus een mooie kans voor mij.’

Een mooie, maar ook zeker uitdagende opdracht. ‘Over het COA bestaan zoveel beelden,’ legt Lennart uit. ‘Er zijn veel stakeholders: gemeenten, media, politiek. Daar heb je allemaal mee te maken. Iedereen vindt wel iets van ons en iedereen vindt iets van asielopvang. En één ding is zeker: je kunt het nooit voor alles en iedereen goed doen. Dat is een belangrijke uitdaging; hoe kun je het verhaal dan op zo’n manier brengen dat het wel overkomt. Los van alle emoties en meningen. Journalisten daarin meenemen en begrip voor creëren voor de situatie waar de organisatie in zit is onderdeel van het spel.’

Uitdagingen en voldoening

Veel uitdaging betekent voor Lennart ook veel voldoening als het goed gaat: ‘In mijn eerste twee weken was ik nog werkzaam in de regio als communicatieadviseur. Er was een situatie waar een gemeente niet helemaal blij mee was. Terwijl je zelf ook nog heel erg zoekende bent in je nieuwe functie hang je dan met een gemeentebestuurder aan de lijn. Enerzijds probeer je alles zo goed mogelijk uit te leggen en anderzijds de nodige relevante signalen op te halen. Als interimmer word je geacht om snel te leveren. Als je dan merkt dat je op basis van ervaring de juiste stappen zet en de relatie met – in dit geval een gemeente – weet goed te houden, dan geeft dat wel voldoening. Dat betekent dat ik mijn werk goed heb gedaan en daar ben ik zeker trots op!’

Babbage als ervaringsdeskundige

‘Als beginnend zzp’er moet je jezelf natuurlijk kenbaar maken en laten weten dat je graag wilt werken. Ik ging op zoek en al heel snel kwam ik in gesprek met Babbage Company. We bespraken wat jullie voor mij kunnen betekenen én andersom en welke ervaring ik heb. En dan laat je je als het ware taxeren. Dat vond ik een van de meest spannende dingen van voor mezelf beginnen: hoeveel vraag is er naar hetgeen ik kan bieden? En wat is dan je tarief? Ik had geen idee! En past een bepaalde opdracht wel bij mij? Dan is het heel fijn om daar met ervaringsdeskundigen het gesprek over aan te gaan.’

Nuttige onwetendheid

‘De rol van woordvoerder kun je op heel veel verschillende manieren invullen,’ vertelt Lennart. ‘Sommige woordvoerders zijn bijna beleidsadviseurs en weten alles tot op detailniveau, terwijl anderen van nature meer bezig zijn met het politieke spel achter bepaalde ontwikkelingen. Ik denk zelf dat het als zzp’er goed is om een bepaalde distantie te houden. Je probeert de grote lijnen vast te stellen en daar een goed verhaal van te maken. Het is aan inhoudsdeskundigen om de details aan te leveren en aan jou als woordvoerder om daar scherpe vragen over te stellen. Als je zelf op de stoel van een beleidsmedewerker gaat zitten, wordt het snel teveel. Zeker als je meerdere opdrachten doet.’

Lennart geeft nog een tip mee voor zijn vakgenoten: ‘als woordvoerder word je ingehuurd om informatie op de juiste manier naar buiten te brengen. Maar je bent een ook soort spiegel voor de organisatie waarvoor je werkt. Als interim collega breng je niet in de laatste plaats een frisse blik van buiten. En ik denk dat je die ook moet inzetten. Op die manier heb je een soort nuttige onwetendheid die voor een organisatie heel waardevol kan zijn. Die onwetendheid heeft een groot deel van de wereld buiten de organisatie namelijk vaak ook.’

En de toekomst?

‘Ik hoop in de toekomst nog eens voor een grote gemeente, universiteit of uitvoeringsorganisatie te kunnen werken. Of om nog eens terug te keren naar een ministerie. Het is een beetje cliché, maar ik hoop natuurlijk op veel verschillende en mooie opdrachten!’